آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

نویسندگی

مقالات فیزیک به شکل پروژه های بزرگ دارای صدها نویسنده هستند (بیشترین تعدادی که تا کنون دیده ایم، 2000 نویسنده بوده است)- شرایطی که همه در مورد آن اظهار تاسف می کنند اما تعداد محدودی از افراد به آن می پردازند. گاهی برخی دانشمندان بخش عمده مقاله خود را مطالعه نمی کنند. افزایش متوسط تعداد نویسندگان در هر مقاله در خلال 50 سال اخیر منجر به تقویت روند افزایش مشارکت در علم شده و یا نشان دهنده تورم نویسندگان است که طی آن درج نام نویسندگان بیشتر راهی برای تقویت روزمه های کاری است. لغزش های اخلاقی در مورد مقالات پزشکی و داروسازی معمولا بر حول محور شرکت هایی می گردند که مقالات را نوشته و دانشجویان و اساتید را برای درج نام آنها در مقاله شناسایی می کنند. 

معرفی نادرست و عمدی نویسندگان مقاله از مصادیق جعل در نگارش مقاله علمی است که نتیجه انگیزه هایی غیر از پیشرفت علم است. یک بررسی پیمایشی در سال 2005 به این نتیجه رسیده است که حدود 10 درصد نویسندگان در 30 سال گذشته به طور نادرست اعتبار نویسندگی را دریافت کرده اند. اگرچه من مطمئن هستم که اغلب این گمارش های نامناسب با هدف فریبکاری انجام نمی شوند، این لغزش های اخلاقی دارای تبعات بسیار مهمی هستند. اعتماد عموم به علم که در واقع برای پیشرفت تمدن الزامی است تا حد زیادی وابسته به این باور است که اغلب دانشمندان در درجه نخست به دلیل تمایل خود برای پیشرفت علم افرادی با انگیزه و قابل احترام هستند. هر چیزی که این باور را به چالش بکشد -مانند مشکلات اخلاقی در مورد نویسندگی- دارای تاثیر بسیار مخرب بر اعتماد عمومی خواهد بود. 

تعریف نویسندگی

اما تعریف ما از نویسندگی مناسب با مقالات علمی:

*نویسنده مقاله علمی هر کسی است که نقش خلاقانه ای در کلمات یا ایده های نوین داشته است.*

بدون شک، نویسندگی کلمات و اشکال که در این مقاله استفاده شده است (تعریف قراردادی نویسندگی) همان تعریف نویسندگی برای یک مقاله علمی است. اگر در مقاله از کلمات دیگران استفاده کنیم، نتیجه آن سرقت ادبی بدون اشاره به نام آن شخص در فهرست نویسندگان است؛ در چنین شرایطی شخص مذکور باید به عنوان نویسنده معرفی شده یا به صورت نقل قول درج شود. اما مشارکت در مورد مفهوم، طراحی، اجرا و یا تفسیر مطالعه نیز حائز اهمیت است. اغلب تعاریف نویسندگی بر این باور هستند که این مشارکت ها باید معنی دار و مهم باشند. اما تفسیر معنی دار و مهم بسیار مبهم است و قادر به درک روح نویسندگی در دنیای علم نیست. به نظر ما، عامل کلیدی برای این تعریف، صرفا نقش خلاقانه در نویسندگی است.

برای درک مفهوم مشارکت خلاقانه، به اولین مشخصه مقاله علمی که آن را به مقاله ای قابل انتشار تبدیل می کند توجه کنید. مشارکت خلاق در یک مطالعه نوعی مشارکت فکری در ابعاد نوین مطالعه است. برای تعیین فهرست کامل نویسندگان یک مقاله، ابتدا از خود بپرسید "ماهیت نوین و بدیع این مطالعه چیست؟" سپس بپرسید " چه کسی در خلق محتوای نوین آن نقش داشته است؟"

نویسندگی بعد مهم دیگری ندارد. اگرچه تا بدینجا بر اختصاص اعتبار نویسندگی تمرکز داشته ایم (که در آن پای انصاف در میان است)، نویسندگی با مسئولیت همراه است (که پای پاسخگویی به میان می آید). "نویسنده ای که خواهان اعتبار نگارش مقاله است، باید مسئولیت محتوای آن را نیز بر عهده داشته باشد". اما نویسنده چه مسئولیت هایی بر عهده دارد؟ قبل از چاپ مقاله، نوینسدگان مسئولیت رفتار اخلاقی در خلال پژوهش منتهی به مقاله و ارائه اخلاقی نتایج خود را بر عهده دارند. بعد از انتشار، به صورت جمعی مسئولیت پاسخ به سوالات و انتقادات مطالعه را بر عهده دارند. پیشرفت علمی در گروی دانش قبلی است و مقاله علمی صرفا زمانی ارزش دارد که با پیکره دانش جمعی ادغام شود. بنابراین، مسئولیت های نویسنده بعد از انتشار پایان نمی یابد. پژوهشگران باید به سوالات جامعه علمی در مورد مطالعه خود پاسخ دهند.
به همین دلیل، لازم است تمام نویسندگان مقاله را جهت چاپ در مجله و تغییراتی را که در اثر فرایند داوری و بازبینی در مقاله اصلی ایجاد می‌شود تایید نمایند. من شخصا چند بار با مشاهده نام خود در یک مقاله منتشر شده (مقالات کنفرانس و خوشبختانه نه مقالات داوری شده‌) شگفت زده شده ام- یعنی بی آنکه مقاله را دیده باشم یا حتی بدانم که من نیز نویسند بوده ام؛ این پدیده "تعجب نویسنده " نامیده می شود.

همکاران نویسنده من بسیار خیرخواه بودند و احتمالا در دقایق آخر متوجه شده بودند که تعدادی از ایده های من در مقاله آنها مطرح شده است (احتمالا در خلال بحث هایی که با هم داشته ایم). آنها که قصد نادیده گرفتن زحمات من را نداشتند و یا نمی خواستند روزی با همکار خشمگین خود مواجه شوند، موارد ایمنی را رعایت کرده و قبل از ارسال مقاله نام مرا اضافه کرده بودند. بدون شک، اشاره به نام من در بخش تقدیر و تشکر به مراتب مناسب تر بود.

همه ما می دانیم که تعریف نویسندگی و درک مسئولیت ها همایند با این گمارش هستند. بر اساس این مفروضه ها، یک آزمون سه بخشی در مورد نویسندگی وجود دارد:

1- آیا شخص نقش خلاقانه‌ای در مطالعه داشته است؟ توجه داشته باشید که مشارکت شامل نگارش مقاله و یا مشارکت در مفهوم پردازی، طراحی، اجرا و یا تفسیر مطالعه است. مشارکت خلاقانه نوعی مشارکت فکری است که منجر به تقویت ابعاد جدید مطالعه می‌شود.

2- آیا شخص قبل از سابمیت مقاله جهت انتشار اقدام به بررسی و تأیید نسخه نهایی نموده است؟

3- آیا شخص مسئولیت‌های همآیند با نویسندگی شامل تمایل و توانایی پاسخ به انتقادات را می‌پذیرد؟

برای آنکه نام شخص در میان فهرست نویسندگان درج شود، باید قادر به پاسخ مثبت به اجزای سه‌گانه آزمون فوق باشد. اما نکته مهم‌تر این است که هر کس که بتواند به سؤال اول پاسخ مثبت دهد از نظر اخلاقی موظف است به سؤال دوم نیز پاسخ مثبت دهد. هیچ کس نمی‌تواند از دو سوال آخر آزمون فوق به عنوان بهانه‌ای برای حذف فرد (و یا خود) که درغیراین‌صورت باید در زمره نویسندگان قرار می‌گرفت استفاده کند.
در ادامه به چند مثال که برای مقاله مهم هستند اما به عنوان مشارکت خلاق تلقی نمی شوند اشاره شده است (یعنی چیزی به ماهیت بدیع مقاله اضافه نکرده و یا جنبه بدیع آن را تقویت نمی کنند):

- آماده سازی مطالب یا راه‌اندازی تجهیزات با استفاده از روش‌های استاندارد، حتی اگر این فرایند بسیار گسترده باشد؛

- اجرای آزمون‌های آماری روتین و یا تحلیل‌ها بدون تفسیر؛

- مرور، غلط گیری و یا ویرایش مقاله به صورت روتین؛ 

- نظارت بر افراد دخیل در مطالعه، تأیید پروژه‌های آنها و یا تامین منابع.

افرادی که وظایف فوق را انجام می‌دهند باید مورد تقدیر و تشکر قرار بگیرند، اما این امر به تنهایی توجیه کننده ورود به فهرست نویسندگان نیست. بدون شک، افرادی که این وظایف را انجام می‌دهند ممکن است در ماهیت نوین مطالعه نقش بسزایی داشته و شایسته مقام نویسنده باشند.

مبحث فوق در مورد مقالات علمی مجلات نیز صادق است، زیرا در آنجا دانش علمی که مهمترین موضوع است گزارش شده است. براساس نوع مقاله علمی معیار نویسندگی تغییر می‌کند. کتاب‌های علمی پرطرف‌دار، کتاب‌های درسی و مقالات مروری معمولاً دارای یک یا دو نویسنده هستند که طی آن تعریف نویسندگی به تعریف نگارش خلاقانه باز می‌گردد: نویسندگان افرادی هستند که کلمات و جملات، شامل اشکال موجود در متن را خلق می نمایند.